Op 2 februari is het 20 jaar geleden dat de Gouden Koets voor het laatst door Amsterdam gereden heeft bij het huwelijk van kroonprins Willem-Alexander en Máxima Zorreguieta. De organisatie had rekening gehouden met extreem koud weer, maar de zon scheen en, behalve een waterverfbommetje tegen de koets, verliep de dag rustig. Er waren hectische politieke stormen voorafgegaan aan de verbintenis vanwege Jorge Zorreguieta die minister was geweest in het regime van dictator Videla.

De Gouden Koets met het prinselijk paar op de Nieuwezijds Voorburgwal. foto Martin Alberts, Stadsarchief Amsterdam

Willem-Alexander droeg zijn militaire uniform, nu te zien in het Amsterdam Museum in de zaal over het gebruik van de Gouden Koets. Máxima had een prachtige bruidsjapon met een vijf meter lange sleep laten maken door Valentino Garavani. Die jurk is momenteel een van de blikvangers op de expositie Maison Amsterdam in de Nieuwe Kerk, dezelfde kerk waar in 2002 de huwelijksvoltrekking was. Na de plechtigheid ging het pas getrouwde paar met de Gouden Koets via de Nieuwezijds Voorburgwal, langs het Spui, over de Singel, via Muntplein en over het Rokin weer naar de Dam. De nacht van 1 op 2 februari was er een proefrit geweest met een ingepakte koets met zes paarden ervoor, zodat de paarden konden wennen aan de route. Bert Wassenaar, de stalmeester van de Koninklijke stallen, was tevreden omdat alles volgens planning verliep in 25 minuten.

Rook bij de performance van Bernard Akoi-Jackson, juni 2021 foto Lard Buurman, Amsterdam Museum

Ook de route van de huwelijksrijtoer is onderdeel van de expositie van de Gouden Koets. De Ghanese kunstenaar Bernard Akoi-Jackson creëerde een performance, waarin hij met goud geverfd bovenlijf de route langzaam schrijdend aflegde. Twee dagen eerder had de kunstenaar de koning ontmoet bij de opening en hij vertelde over zijn kunstproject. Willem-Alexander zei dat de koninklijke rijtoer maar een klein rondje was geweest. “But I walk very slow”, reageerde Bernard. Dat is goed te zien op het videoverslag van zijn ironische en rituele re-enactment van de toer. De stadionfakkels die de begeleiders afstaken bij het standbeeld van koningin Wilhelmina verwezen naar de rookbommen van Provo in 1966 én naar de oranje rook die de onderdeel was van de feestelijke aankleding van de stad op 2 februari.

Oranje rook tijdens de rondrit van de Gouden Koets, 2-2-2002. Foto Martin Alberts, Stadsarchief

Het Witte Plein

In tegenstelling tot het huwelijk van kroonprinses Beatrix en Claus van Amsberg in 1966, toen de politie weken tevoren bezig was om mogelijke acties van Provo te verijdelen, had burgemeester Cohen van te voren ruimte naast de route van de Gouden Koets ingeruimd voor protest. Niet op het Spui, zoals de actievoerders wilden, maar op het Koningsplein, dat omgedoopt was tot het Witte Plein.

Twee vrouwen vragen steun voor de dwaze moeders in Argentinië, foto Ton van Rijn, Stadsarchief Amsterdam

De tegenstanders en critici van de monarchie die zich verenigd hadden in comité Het Witte Plein, somden in hun manifest tijdens het programma op het Koningsplein hun bezwaren op: tegen de hofjacht, de hoge en belastingvrij toelages van de Oranjes, de voorkeurspositie bij de naturalisatie van Maxima, de banden tussen de Oranjes en regeringsleiders met een slechte reputatie op het gebied van de mensenrechten en het ondemocratische van een erfopvolging. Ook maakten ze bezwaar tegen de 2,27 miljoen euro die Amsterdam besteedde aan het huwelijk, onder andere voor de versiering. De bedenkers van de versiering hadden onder andere bedacht om Oranje rook te laten verschijnen tijdens de rondrit van de Gouden Koets als ludieke verwijzing naar de protest rookbom uit 1966.

‘Levend kunstwerk’ Fabiola was een van de demonstranten op het Witte Plein, 2-2-2002

Witte waterwerper

De naam 'Het Witte Plein' was een verwijzing naar de kleur van hoofddoekjes van de Argentijnse Dwaze Moeders, die protesteren tegen het verdwijnen en vermoorden van hun familieleden. Met ruim 1500 demonstranten vormde het Koningsplein een witte enclave tussen het visuele oranje geweld in de rest van Amsterdam. Wit was de dresscode. Een van de speciaal ontworpen actie T-shirts is nu in de collectie van het Amsterdam Museum. De Haarlemse anarchist Sjaak Vrugt had het witte T-shirt met de tekst: ‘Minima betalen voor Máxima’ aangetrokken op 2 februari. Die ochtend had hij ook een plastic boterhamzakje gevuld met witte waterverf in zijn tas gedaan. In de expositie is zijn verhaal te horen. Het verfbommetje tegen de Gouden Koets was zijn manier op te protesteren tegen het sprookje van de monarchie. Voor zijn, naar eigen zeggen, ‘speelse, pacifistische’ daad werd een boete geëist van 1000 euro en twee weken voorwaardelijke gevangenisstraf. Aanklager Van Dam stelde dat Sjaak Vrugt met zijn actie 'een smet' heeft geworpen op de huwelijksdag. Op 2 februari ’s avonds had de politiecoördinator over deze ‘wanklank’ van de huwelijksdag geklaagd. Burgemeester Cohen sprak hem tegen: “Zo'n dag in Amsterdam terwijl er helemaal niks aan de hand is? Dát kan echt niet.”